Grammar-translation teaching method là phương pháp dạy ngôn ngữ mà người học chủ yếu được tiếp cận thông qua việc phân tích cấu trúc ngữ pháp, học từ vựng riêng lẻ và dịch các đoạn văn từ ngôn ngữ đích sang tiếng mẹ đẻ hoặc ngược lại. Phương pháp này bat nguồn từ việc giảng dạy các ngôn ngữ cổ điển như tiếng Latin hay Hy Lạp cổ và sau này được áp dụng rộng rãi cho các ngôn ngữ hiện đại.

Khi học theo phương pháp này, học viên ít khi được luyện nói hoặc nghe mà chủ yếu tập trung vào kỹ năng đọc hiểu và viết đúng ngữ pháp. Việc học diễn ra thông qua các bài giảng lý thuyết về ngữ pháp, sau đó là dịch các văn bản, đoạn hội thoại, câu hoặc từ.

Trong thực tế giảng dạy, grammar-translation teaching method thường được thể hiện qua các hoạt động như: phân tích câu mẫu, làm bài tập chuyển đổi thì, chia động từ, và đặc biệt là dịch văn bản. Giáo viên giữ vai trò trung tâm, đưa ra giải thích ngữ pháp rõ ràng, sau đó yêu cầu học viên vận dụng vào bài tập.

Một ví dụ quen thuộc là khi dạy thì quá khứ đơn, giáo viên sẽ giới thiệu công thức, đưa ra ví dụ bằng tiếng Anh, dịch sang tiếng Việt và yêu cầu học sinh thực hành bằng cách dịch ngược lại. Ngoài ra, học viên còn được yêu cầu ghi nhớ danh sách từ vựng theo chủ đề và thực hành sử dụng từ trong câu viết.

Mặc dù nhiều người cho rằng grammar-translation teaching method không còn phù hợp với môi trường học ngôn ngữ hiện đại, nhưng bản thân mình nhận thấy phương pháp này vẫn có một số điểm mạnh đáng kể:

• Tăng khả năng hiểu sâu về cấu trúc ngữ pháp: Vì phương pháp này tập trung vào lý thuyết, người học dễ dàng nắm rõ các điểm ngữ pháp quan trọng, từ đó áp dụng chính xác trong viết và đọc hiểu.
• Phù hợp với những người học theo phong cách phân tích: Một số học viên có xu hướng học qua lý thuyết, phân tích logic hơn là qua thực hành giao tiếp. Đối với nhóm này, phương pháp đọc dịch có thể tạo cảm giác rõ ràng, dễ hiểu.
• Hỗ trợ dịch thuật chuyên sâu: Với những người định hướng làm việc trong lĩnh vực dịch thuật hoặc nghiên cứu học thuật, kỹ năng dịch và nắm chắc ngữ pháp là rất cần thiết – điều mà phương pháp này làm tốt.

Dù có lợi ích nhất định, grammar-translation teaching method cũng có một số điểm yếu trong việc phát triển kỹ năng giao tiếp:

• Thiếu thực hành nghe – nói: Vì phương pháp không chú trọng tương tác, người học dễ gặp khó khăn khi nghe nói trong môi trường thực tế.
• Khô khan, dễ gây chán nản: Việc học lý thuyết ngữ pháp và dịch liên tục khiến tiết học trở nên nặng nề, đặc biệt với học sinh trẻ hoặc người học thiên về giao tiếp.
• Không phản ánh ngôn ngữ tự nhiên: Ngôn ngữ sử dụng trong bài dịch thường là văn viết, thiếu tính linh hoạt và thực tế so với hội thoại đời sống.